पञ्चाङ्ग साहित्य समाज नेपाल अभ्यास पाठशालाको अभ्यास शृङ्खला दर्तापछिको :- भाग ४३ [त्रिचालिसौँ ] ————————————-
” पाँच तत्त्व पाँचै विकार, पञ्चाङ्ग नै ठिक आधार “
विधा :- पञ्चाङ्ग अभ्यास गर्ने थलो :- पञ्चाङ्ग पाठशाला मिति:- २०८०/०१/२६ गते समय :- साँझ ८ बजे ।
……………………………………………………………………
प्रशिक्षक:-
……………
गुणनिधि घिमिरे
घनश्याम पौडेल
तोयानाथ सुवेदी
………………………
भाषा शुद्धीकरण:-
———–
जमुना आचार्य
भवानी घिमिरे
पुष्पा नेपाल सुवेदी
सङ्कलक :-
———-
दुर्गा रिजाल आचार्य
संयोजक:-
=====
सोमनाथ लुइटेल “रवि पाल्पाली” ======================
अक्षर सङ्ख्या:- आफूखुसी [बराबरी]
अनुप्रास :- आफुखुसी
स्थायी :- आफूखुसी
………………………………………………
पञ्चाङ्ग संरचना
…………………
पञ्चाङ्ग भनेको पाँच पदिय कविता विधा हो ।
कसरी लेख्न सकिन्छ ?
—————-
पुर्ण अनुप्रास र स्थायी अनिवार्य हुनु पर्छ ।
जस्तै :-
उठान:-
✍️अन्तर चित्तदेखि शुद्धमय हुनु छ [०१]
✍️तर कहिल्यै नहोस् क्रुद्धमय हुनु छ [०२]
तेस्रो लाइनले माथिको शेरलाई बिस्तार गर्नु पर्छ
———————————-
💢मित्र शान्ति र अहिंसाको मुलुक हो याे [०३]
माथिको शेरलाई सम्बोधन गरि परिचय खोल्ने
———————————
१,२,३का लाइनलाई जोड दिदै परिणाम दिनुपर्छ
✍️काँडाले नि नसोच्नू युद्धमय हुनु छ [०४]
✍️बरु मन, वचन बुद्धमय हुनु छ [०५]
४, ५ ले पञ्चाङ्गको निष्कर्ष दिनुपर्छ ।
…………………………………………………………
उदाहरण पञ्चाङ्ग
………………………
अन्तर चित्तदेखि शुद्धमय हुनु छ [०१]
तर कहिल्यै नहोस् क्रुद्धमय हुनु छ [०२]
मित्र शान्ति र अहिंसाको मुलुक हो याे [०३]
काँडाले नि नसोच्नू युद्धमय हुनु छ [०४]
बरु मन, वचन बुद्धमय हुनु छ [०५]
✍️श्रीकृष्ण शर्मा पोखरा
हाल घान्द्रुक
…………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०१]
अन्तर चित्तदेखि शुद्धमय हुनु छ ।
तर कहिल्यै नहोस् क्रुद्धमय हुनु छ ।
मित्र शान्ति र अहिंसाको मुलुक हो याे ,
काँडाले नि नसोच्नू युद्धमय हुनु छ ।
बरु मन, वचन बुद्धमय हुनु छ ।
✍️श्रीकृष्ण शर्मा, पोखरा
हाल घान्द्रुक ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०२]
आत्मा ज्ञान बाँडेर गए बुद्धले।
राम्रो कीर्ति छाडेर गए बुद्धले।
बुद्ध जन्मेको देशमा शान्ति राख्दै,
मुर्खलाई फाँडेर गए बुद्धले।
आस्नो तृष्णा माडेर गए बुद्धले।
✍️सरस्वती श्रेष्ठ इटहरी, पञ्चाङ्ग ।
……………………………………………
पञ्चाङ्ग [०३]
नेपाली माटोमा जन्मिएको भगवान बुद्ध हाम्रो।
यति राम्रो यति निर्मल शक्ति भएको शुद्ध हाम्रो।
संसारलाई शान्तिको मार्ग देखायौ सन्देश पायौँ,
तिम्रो नाममा रिस राग गर्ने बेनामी क्रुद्ध हाम्रो।
मानिसले ज्ञान पाएपनि विनाशको युद्ध हाम्रो।
✍️सोमनाथ लुइटेल “रवि पाल्पाली” पाल्पा
हाल बर्दिया ।
………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०४]
मानव ऑफै बीचमा अनेकौॅ युद्ध निस्किए।
विष्णुका दशौॅ औतार लिएर बुद्ध निस्किए।
कपिलवस्तु जिल्लाको लुम्बिनी क्षेत्रबिचमा,
जन्मेका तिनै बालक मनका सुद्ध निस्किए।
शान्तिका दूत हुनाले युद्धका रुद्ध निस्किए।
✍️घनश्याम पौडेल, पोखरा ।
………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०५]
बुद्ध नै शान्तिका अग्रदुत थिए महान्।
घाँसीबाट अत्यधिक शिक्षा लिए महान्।
बनाय मानिसले उनैलाई देवता,
दुनियाँलाई नै उपदेश दिए महान्।
टुक्राएका संरचनालाई सिए महान्।
✍️सुरेशकुमार पाण्डे दाङ घोराही १८ ।
……………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०६]
[०१]
मनले रुवायाे मनले हँसायाे आज ।
सारा वन एक फूलले वसायाे आज।
पदमा हुँदा सबैमा हाई हाई हुने,
पद सकिदा त नयन रसायाे आज ।
महको लाेभमा जीवन फसायाे आज ।
[०२]
जन्मिए बुद्ध नेपालमा ज्ञान बाँड्नलाई हेर ।
दुःखी घाउमा मलम, लगाइ छाड्नलाई हेर ।
राज्य भाेगकाे सुख छाेडी हिँड्ने गर्थे याेगी बनी,
भिक्षाबाट भरण गर्थे तृष्णा फाँड्नलाई हेर ।
अशान्तिकाे जिलाे यहाँ नराखी माड्नलाई हेर ।
✍️भवानी घिमिरे , सर्लाही ।
…………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०७]
कुनै पनि धर्मले भन्दैन हामी क्रुद्ध हुनुपर्छ।
ज्ञान र अज्ञानको बिचमा वाक जुद्ध हुनुपर्छ।
रक्तपात लडाईं पशुत्व हो यो युगको होइन,
रिस रागलाई मार्न शान्तिकामी बुद्ध हुनुपर्छ।
लिई बुद्धको ज्ञान हामी नेपाली शुद्ध हुनुपर्छ ।
✍️रामप्रसाद पुरी बादेल, खोटाङ ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०८]
हजार माइलको यात्रा गर्न पाइला आफैंले चाल्नुपर्छ।
यात्रामा अनेक अवरोध आउँछ त्यो आफैंले ढाल्नुपर्छ ।
भगवान गौतम बुद्धले त यही कुरा सिकाएका थिए ,
ईष्र्या मोह रीसराग वैमनस्यता भित्रै बाट फाल्नुपर्छ।
आफैंभित्र छ अथाह ज्ञानको ज्योति त्योआफैंले बाल्नुपर्छ।
✍️पशपती राई, खोटाङ्ग ।
……………………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [०९]
[०१]
दरबार त्याग गरे गौतम बुद्धले।
शान्तिको प्रकाश छरे गौतम बुद्धले
बुद्ध जयन्तीको सबैमा शुभकामना,
अशान्ति सबैको हरे गौतम बुद्धले।
पीपलको भर परे गौतम बुद्धले।
[०२]
सत्य था पाउन न्यायालय धाउनेछन् एक दिन।
बाच्नेकाे भन्दा मर्नेकाे गीत गाउनेछन् एकदिन।
आफू निर्दाेष छु भनेर घमण्ड नगर्नु दाेषीले,
काला कर्तुतहरु बाहिर आउनेछन् एकदिन।
अपराधीले आफ्नाे सजाय पाउनेछन् एकदिन।
✍️सुशीला पौडेल ।
…………………………………………
पञ्चाङ्ग [१०]
ज्ञानकाे लागि ध्यान गरेका बुद्ध ।
शान्तिका वाणीहरू छरेका बुद्ध ।
गृहस्थ त्यागेर ज्ञानकाे खाेजीमा,
सबैका दुःख,दर्द हरेका बुद्ध ।
ज्ञानकाे सागरले भरेका बुद्ध ।
✍️शाेभा आचार्य गाैतम, काठमाडौँ ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग [११]
बुद्ध जन्मिएको देश शुद्ध हुन्छन् ।
शान्ति भूमि देश किन क्रुद्ध हुन्छन् ।
शान्ति भूमि अहिंसाको देश हाम्रो ,
नेपाल यो मातृभूमि बुद्ध हुन्छन् ।
जनता यी किन युद्धमय हुन्छन् ।
✍️बेदु न्यौपाने, काठमाडौ ❤️ ।
……………………………………………
पञ्चाङ्ग [१२]
हरेक मनमा बुद्ध खोजेर ।
नेपाली पनमा बुद्ध खोजेर ।
शान्ति र अहिंसा रोजेर बाटो,
निर्मल तनमा बुद्ध खोजेर ।
असल जनमा बुद्ध खोजेर ।
✍️आर्त अकुलीन, कैलाली ।
……………………………………
पञ्चाङ्ग [१३]
नौ डाडा पारी त्यो सानो गाउँ झुल्के घामले सुहायो।
यो धरातललाई बुद्धको ज्ञान र नामले सुहायो।
प्राणीमा हामी मनुष्य चोला पाएर यहीँ धर्तीमा,
जीवनलाई मुक्ती पुजन गर्ने कामले सुहायो।
‘बुध्मं शरणं गच्छामी’ गाउने यो सामले सुहायो।
✍️अच्युत घिमिरे, भुटानबाट ।
………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [१४]
शान्तिको सन्देश अझै छरिरहेछन् बुद्धले।
पृथ्वीपथमा डुलेर झरिरहेछन् बुद्धले।
जन्मभूमिको खवर के छ नजर लगाऊँ,
भनी ध्यान उपासना गरिरहेछन् बुद्धले ।
हुन्न हिंसा पाप भन्दै सरिरहेछन् बुद्धले।
✍️जमुना आचार्य, सिन्धुपाल्चोक ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग [१५]
बुद्ध तिम्रै मार्गमा अघि बढ्न सकौँ।
पुस्तकका पानामा ज्ञान पढ्न सकौंँ।
विश्व लाई चिनायौ शान्ति भुमी भनी,
तिम्रै अर्ति लिई शिखर चढ्न सकौँ।
शत्रु सामु शान्तीले हामी लड्न सकौँ।
✍️सरिता सेढाई , धादिङ ।
…………………………………………………
उँभौली पर्व तथा २५८५औँ गौतम बुद्ध जयन्तिको हार्दिक मङ्गलमय शुभकामना !!
साथमा एक पञ्चाङ्ग
पञ्चाङ्ग [१६]
अन्यायमा हुदैन है रुद्ध बन्न सिक्नु।
न्याय लिन आफैँभित्र युद्ध बन्न सिक्नु ।
शान्तिपूर्ण अर्ति सुन्नु आदर्शका कुरा ,
स्वावलम्वी बन्नु अनि शुद्ध बन्न सिक्नु ।
पढि लेखि ज्ञान लिनु बुद्ध बन्न सिक्नु।
✍️गुणनिधि घिमिरे, अमेरिका ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग [१७]
मेरा तीन पञ्चाङ्गहरू
छन्द : अश्वललित (७।२७ पिङ्गल)
लक्षण: अश्वललितं न्जौ भ्जौ भ्जौ भ्लौ ग्रुद्रादित्याः ।
गण: न ज भ ज भ ज भ ल गु
सङ्केत : ।।। ।ऽ। ऽ।। ।ऽ। ऽ।। ।ऽ। ऽ।। । ऽ
वर्ण:२३ ,यति: ११ अक्षरमा ।
रचना: राजेन्द्रकुमार बज्राचार्य
पञ्चाङ्ग [०१]
जब इतिहास रच्नु उनको, निरन्तर स्वभाव भेटिनु रह्यो ।
जब प्रतिघात रच्नु उनको, सरासर प्रभाव मेटिनु रह्यो ।
छ समय साथ साथ उनको, अनित्य छ त जन्म जीवन कसै,
हर वय काल हेर उनको, ल जीवन छ साथ लेटिनु रह्यो ।
कति सुखदुःख खप्नु उनले, सजीवन नि आज रेटिनु रह्यो ।
पञ्चाङ्ग [०२]
प्रवेश झरी र मेघ जगमा, निरन्तर सदैव दर्किनु यहाँ ।
अनेक थरीथरी सुख कतै, निरन्तर स्वरूप फर्किनु यहाँ ।
अनेक प्रकार जीवन सधैं,न भर्किनु यहाँ न धर्किनु कतै,
ल आपत पर्छ जीवन कसै,निशान नि ल छोड तर्किनु यहाँ ।
छ सुन्दर जिन्दगी अब कतै, जगात नि छोड र लर्किनु यहाँ ।
पञ्चाङ्ग [०३]
न रीस र रागको चलन ती, न जात न भात छ वर्किनु कतै ।
न साम न दामको चलन ती, न दण्ड न भेद छ थर्किनु कतै ।
न झर्किनु चर्किनु वचनमा, त्यसै किन थर्किनु भो अब यहाँ ,
परे अब जर्कनु छ पथमा, त्यसै किन धर्किनु फर्किनु कतै ।
परे अब लड्नु जति जगमा, छ अन्तिमसास छ हर्किनु कतै ।
✍️राजेन्द्रकुमार बज्राचार्य, काठमाडौं ।
……………………………………………………………………
पञ्चाङ्ग [१८]
भानु बुध्द जन्मेकाे देश छ।
हिमाल पहाड र बेस छ।
मान्छे मात्र किन हाे रित्तामा,
जता ततै हिँसा र क्लेस छ।
बुध्दत्व र मानव बाँकी सेष छ ।
✍️मीना देबकाेटा, सर्लाही ।
…………………………………
पञ्चाङ्ग [१९]
शान्तिकाे बिगुल छर्दै आए गाैतम बुद्ध ।
ज्ञानकाे ज्याेतीले धर्ती छाए गाैतम बुद्ध ।
मुर्खहरुकाे घमण्डलाइ त चुर पार्दै ,
दुखीकाे घाउमा मल्हम लाए गाैतम बुद्ध।
शान्तिका बाणीकाे गीत गाए गाैतम बुद्ध।
✍️उर्मिला के.शी., धनकुटा ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग [२०]
विश्वभरी नै शान्तिको ज्ञान छरेर आए बुद्ध ।
नेपालमा शान्तिको प्रतीक भएर आए बुद्ध ।
मानव जातिमा दया र धर्मको सुमार्ग देखाई,
लोभ र लालचदेखि टाढा बनेर आए बुद्ध ।
आमा मायादेवीको गर्वमा बसेर आए बुद्ध ।
वीणा रोका , दाङ घोराही ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग [२१]
धन्दा कालो खुलेर आयो।
घरैपिच्छे डुलेर आयो।
जाम थियो पहिले कता,
फुत्त बाटो भुलेर आयो ।
पत्रिकामा झुलेर आयो ।
✍️प्रभा पोखरेल, हाल अमेरिकाबाट ।
………………………………………