पञ्चाङ्ग साहित्य समाज नेपाल अभ्यास पाठशालाको अभ्यास शृङ्खला दर्तापछिको :- भाग ३६ [छत्तिसौँ] ————————————-
” पाँच तत्त्व पाँचै विकार, पञ्चाङ्ग नै ठिक आधार “
विधा :- पञ्चाङ्ग अभ्यास गर्ने थलो :- पञ्चाङ्ग पाठशाला मिति:- २०७९/१२/०७ गते समय :- साँझ ८ बजे
……………………………………………………………………
प्रशिक्षक:-
……………
गुणनिधि घिमिरे
घनश्याम पौडेल
तोयानाथ सुवेदी
………………………
भाषा शुद्धीकरण:-
———–
जमुना आचार्य
भवानी घिमिरे
पुष्पा नेपाल सुवेदी
सङ्कलक :-
———-
दुर्गा रिजाल आचार्य
संयोजक:-
=====
सोमनाथ लुइटेल “रवि पाल्पाली” ======================
अक्षर सङ्ख्या:- आफूखुसी [बराबरी]
अनुप्रास :- आफुखुसी
स्थायी :- आफूखुसी
………………………………………………
पञ्चाङ्ग संरचना
…………………
पञ्चाङ्ग भनेको पाँच पदिय कविता विधा हो ।
कसरी लेख्न सकिन्छ ?
—————-
पुर्ण अनुप्रास र स्थायी अनिवार्य हुनु पर्छ ।
जस्तै :-
उठान:-
✍️जात र भात भनी-भनी बलि दियो नेताले [०१]
✍️विकासको नाममा माटो दलि दियो नेताले [०२]
तेस्रो लाइनले माथिको शेरलाई बिस्तार गर्नु पर्छ
———————————-
💢यही माटो धर्ती माताको कसम खाएपनि [०३]
माथिको शेरलाई सम्बोधन गरि परिचय खोल्ने
———————————
१,२,३का लाइनलाई जोड दिदै परिणाम दिनुपर्छ
✍️प्रत्येक पटक-पटक छली दियो नेताले [०४]
✍️भ्रष्टाचारको बीज रोपि चली दियो नेताले [०५]
…………………………………………………………
उदाहरण पञ्चाङ्ग
………………………
✍️जात र भात भनी-भनी बलि दियो नेताले [०१]
✍️विकासको नाममा माटो दलि दियो नेताले [०२]
💢यही माटो धर्ती माताको कसम खाएपनि [०३]
✍️प्रत्येक पटक-पटक छली दियो नेताले [०४]
✍️भ्रष्टाचारको वीज रोपि चली दियो नेताले [०५]
💢सोमनाथ लुइटेल “रवि पाल्पाली”
……………………………………………………………
पञ्चाङ्ग:०१
आफ्नाे पाउलाई आफैं जमाउनु पर्छ।
सुकर्म गरेर नाम कमाउनु पर्छ।
एक्लै आयाैं संसारमा जानू पर्छ एक्लै,
उचाइ पुग्ने लहराे समाउनु पर्छ।
खुशी सँग जिन्दगीमा रमाउनु पर्छ।
✍️सुशीला पाैडेल ।
……………………………………………
पञ्चाङ्ग:०२
हामी आपसमा मिलेर रमाउनु पर्छ
अखण्ड नै रहने बाटो समाउनु पर्छ।
दुष्टहरूले जातिय क्षेत्रीय जाल फाले
हामी सहि गलत बाटो ठमाउनु पर्छ
सङ्कटपर्छ की एकता जमाउनु पर्छ।
✍️सुरेशकुमार पान्डे, दाङ घोराही१८ ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग ०३
मेल किन किन मिलाप भएको कुनै गाउँ छैन।
यहाँ भ्रष्टाचार नगर्ने सोझाहरूको भाउँ छैन।
जहाँ जानू राजनिती कै छ चर्चा अनि परि चर्चा,
टोल बस्ती बस्तीमा राजनीति नभको ठाउँ छैन।
खोलामा पुलको त कुरै छोडौँ एउटा नाउँ छैन।
✍️दुर्गा आचार्य, मोरङ ।
……………………………………………………
पञ्चाङ्ग ०४
जात जाति पक्ष पात किन गर्छ मान्छे।
भ्रष्टाचारी बलत्कारी अघि सर्छ मान्छे ।
आपस सबै एउटै किन द्रोह गर्छौ ,
सुमार्ग को बाटो नलि त्यसै मर्छ मान्छे।
अति गर्छ भगवान् सरण पर्छ मान्छे।
[०२]
हामी आपसमा मिलोमतो रमाउन छ।
अखण्डनीय बाटो हामीले समाउन छ।
जातीय भेदभाव दुष्ट हरूले ती गर्छन् ,
मानवले सहि गल्ती बाटो ठमाउन छ।
मानवले एकताको बाटो बनाउन छ।
[०३]
देखेर पनि त हुँदैन रैछ ।
सपनाले पनि छुँदैन रैछ।
भावीले लेखेको त पाइन्छ,
मनरुँदा तन रुँदैन रैछ ।
तिमी बाट कुरा चुँदैन रैछ।
✍️बेदु न्यौपाने, काठमाडौ ❤️ ।
…………………………………………
पञ्चाङ्ग ०५
मेरो मुखमा राखेको सुर्तिले के गर्छ ।
तिम्रो धाक घमण्ड र फुर्तीले के गर्छ ।
पाउने केही छैन् घमण्ड गर्छ मानिस,
पुजा अर्चना गरेको मुर्तीले के गर्छ ।
बिना वितरणको त्यो पुर्तिले के गर्छ ।
✍️सोमनाथ लुइटेल “रवि पाल्पाली” ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग-०६
खोजी गर्नु पर्छ हराको भेटेपछि फेरि लाउन सकिन्छ ।
यदि कोरा रैछ भने त्यसलाई आफैंले साउन सकिन्छ ।
नकारात्मक मात्रै ठान्नु हुदैन है हरेक कुरामा हेर्नुस् ,
नकारात्मकतामा पनि पो सकारात्मक पाउन सकिन्छ।
फ्याँकेको घस्यौटा पनि जम्मा गरेर घर छाउन सकिन्छ।
✍️पशपती राई, खोटाङ ।
……………………………………………………………………
पञ्चाङ्ग:०७
छिया छिया परेको कलेजी सिलाएर राखेॅ।
केही हुन्न भनेर भरोसा दिलाएर राखेॅ।
भन्छन् यहाॅ भन्नेले अनेक नानाभाॅती कुरा,
कुनै दिन मिल्ला कि भनेर मिलाएर राखेॅ।
कहाॅ मान्नु फकाई फकाई पिलाएर राखेॅ।
✍️घनश्याम पौडेल,पोखरा ।
……………………………………………………
पञ्चाङ्ग:०८
विपनामा तिम्रै नाम छ सपनामा तिमी ।
यो मुटुको धड्कन अनि जपनामा तिमी ।
तिमीनै हौ दिलका राजा तिमी नै हौ सास,
ईश्वर सम्झी पुजा गर्छु थपनामा तिमी ।
प्रीतिको फूल फुलाउने नपनामा तिमी ।
✍️मन्दिरा सेढाई, मलेखु,धादिङ ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग:०९
गाउँ समाज परिवर्तन गर्न मन छ।
उजाड बस्तीतिर बसाई सर्न मन छ।
धेरैको बसाई शहरमा भएको हुँदा,
गाउँ बस्तीमा नै खुसीयाली छर्न मन छ।
दुःखमा रमाउनेको खुसी हर्न मन छ।
✍️ह्यारिस, काठमाडौं ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग:१०
हामीले उमेर छउन्जेल कमाउनु पर्छ ।
दुई चार पैसा भए पनि जमाउनु पर्छ ।
भविष्यका लागि भनेर नै केही सोच राखी ,
अहिलेदेखि सहि निर्णय ठमाउनु पर्छ।
आफूसँग जस्तो छ त्यसैमा रमाउनु पर्छ ।
✍️सम्झना थापा मगर, स्याङ्जा ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग ११
१
छानी छानी बिचारेर ठमाउने तिमी ।
मौका मिले पाएसम्म समाउने तिमी ।
जिन्दगीका सुखदुःख बराबरी मान्दै ,
पौरखले भ्याएसम्म जमाउने तिमी ।
जिन्दगीका खुसीहरू लमाउने तिमी।
२
नखाने र खाने यो उ बताउने तिमी ।
कैले भने मस्त पारी मताउने तिमी ।
जिन्दगीका सबै रहर पुरा गरि दिँदै ,
चाहिँदो र अचाहिँदो जताउने तिमी ।
आफूले नै आफूलाई सताउने तिमी ।
३
कोमल ति हातहरू छमाउने तिमी ।
मेहनत दुःख गरि कमाउने तिमी ।
कर्मनिष्ठ संघर्षमा दिन बिताउँदै,
बल बुद्धि पौरखमै रमाउने तिमी ।
हातमाथी हात राखी थमाउने तिमी ।
४
कैलेकाहीँ हाट मेला घुमाउने तिमी ।
आनन्दले लट्ठ पारी चुमाउने तिमी ।
जवानीको रँग चढे तिमी रमाउँदै,
मोहनीले मस्तसँग झुमाउने तिमी ।
थकित यो जिन्दगी नै उमाउने तिमी ।
५
मन्द हाँसो मुस्कानमा लजाउने तिमी ।
प्रकृतिको फूलबारी सजाउने तिमी ।
मायाप्रीति बराबरी सबैसँग गर्दै ,
आफूले नै आफैँलाई कजाउने तिमी ।
परिश्रम भक्तिप्रेम भजाउने तिमी ।
✍️गुणनिधि घिमिरे, पाँचथर खान्द्रोङ्गबाट
हाल अमेरिका ।
…………………………………………………
पञ्चाङ्ग १२
पिँध नभएको लोटाको कुनै भर हुँदैन।
सोझासाझा जनताहरूको त डर हुँदैन।
चोक्टा खाने जालझेलहरु गए मौलाउँदै,
उन्मादी दिप छन् दायाँ बायाँ कुनै घर हुँदैन।
अचलमय विधि शासनमा कर हुँदैन।
✍️मन मुटु संगम घिमिरे
भुमिका स्थान ९ , अर्घाखाँची ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग १३
वियोगको त्यो रात सम्झेर ।
झरेको उही पात सम्झेर ।
आँसु सागर बन्यो जिन्दगी,
सौम्य फूलको घात सम्झेर ।
दु:ख पिरको खात सम्झेर ।
✍️आर्त अकुलीन, कैलाली
…………………………………
पञ्चाङ्ग १४
काेही आज गाँसकाे निम्ति लडेका छन् ।
काेही यहाँ वासकाे निम्ति लडेका छन् ।
शक्ति प्रदर्शनीको हाेडमा दुनियाँ ,
गर्दै युद्ध नासकाे निम्ति लडेका छन् ।
राेगी बाँच्ने आशका निम्ति लडेका छन् ।
✍️भवानी घिमिरे, सर्लाही ।
………………………………………………
पञ्चाङ्ग १५
खुसी कति छ आफ्नै त्यो मनमा हेर।
दुःख कति छ दु:ख त्यो जनमा हेर।
सुख र दु:ख सिक्काको दुई पाटा हाे,
आनन्द कति छ आफ्नै तनमा हेर।
शान्तिकाे लागि हरियाे वनमा हेर।
✍️शाेभा आचार्य गाैतम, काठमाडौँ ।
……………………………………………
पन्चाङ्ग १६
आफै भित्र खाेजाैँ शान्ति बाहिर कोचेर पाइँदैन ।
कुरा सुधार्दै लानुपर्छ, केही लोचेर पाइँदैन ।
हाँसेर हेरे दुखभित्र पनि जिवन छनै पक्कै
जे चितायाे त्यस्तो कुनै कुरानि साेचेर पाईदैन ।
कर्म गरे खुसी मिल्छ रे फल घाेचेर पाइँदैन
✍️उर्मिला के.शी., धनकुटा ।
…………………………………………………
पञ्चान्ङ्ग १७
[०१]
थकानले त फत्रक्क गल्छ जिन्दगी।
कलियुगमा यन्त्र झैँ चल्छ जिन्दगी।
घमण्ड नगर ए सम्पुर्ण मानव ,
एक दिन अवश्य त ढल्छ जिन्दगी।
आगोको चितामा राखे जल्छ जिन्दगी।
[०२]
तिम्रो मुखको सुर्ती र ज्यानको फुर्तीको काम छैन ।
प्रेमका खातिर देखायौ तिम्रो घुर्कीको काम छैन ।
यस्तै हो प्रिय जिन्दगी सुख दु:खको समुन्द्री आधी ,
आस्था छैन भने कुनै शालिक वा मुर्तिको काम छैन ।
प्रिय समय घर्के पछि क्षति पुर्तिको काम छैन ।
✍️पुजा आराधना , बिराटनगर ।
…………………………………………………………
पञ्चाङ्ग १८
सबैलाई सजिलो मलाई मात्रै गारो भएर पो ।
अरूलाई त खुल्ला मलाई चाहिँ भारो भएर पो।
सम् योगदानको कदर समान हुनुपर्ने पक्कै,
देख्दछु अन्त फूल मेरो ढुङ्गाझैँ सारो भएर पो।
सम्पूर्णलाई खाना मलाई खोइ चारो भएर पो ।
✍️कल्पना दाहाल, झापा ।
………………………………………………………
पञ्चाङ्ग १९
राजनीति चलाउने सबैकाे धन्दा भयो ।
नचल्नेकाे राजनीति खेलनै मन्दा भयो ।
चारैतिरबाट आफ्नो खल्ती भरेकाले नै ,
नेताहरूले खेलेको भूमिका गन्दा भयाे ।
देश गरिब छ भनेर माग्ने चन्दा भयो ।
✍️प्रविणा “पल्लवी” , महोत्तरी ।
……………………………………………
पञ्चाङ्ग २०
आखिरीमा छिरियो जून खोजेर ।
खानाको साथैमा त नुन खोजेर ।
अकस्मात आखिरी सफा पहल ,
भेटिएको जमात गुन खोजेर ।
अब पनि बसेको कुन खोजेर ।
✍️जमुना आचार्य, सिन्धुपाल्चोक ।
…………………………………………
पञ्चाङ्ग २१ [ पहिलो प्रयास ]
मायामा हाम्रो चल्यो भने हुरी तिमी के गर्छौ।
तिम्रै सन्तापमा भएछु लुरि तिमी के गर्छौ।
टाढिनु पर्ला समय दिन नसकिएला प्यारा ,
यस्तै गरि बढ्दै गयो भने दुरी तिमी के गर्छौ।
प्रहार होलान् वचनका छुरी तिमी के गर्छौ।
✍️रेणु चन्द, डोटि ।
……………………………………………………
पञ्चाङ्ग २२
कति निष्ठुरी है याे मान्छेको जात हुँदैन ।
काेमल् मुटुभित्रै हानिदिन्छन् लात हुँदैन ।
स्मृतिका पानामापल्टिँदिन्छन् सम्झना किन?
सम्हालेर राख बन्छन् आफै खात हुँदैन ।
अन्धकारमा आज पूर्णिमाका रात हुँदैन ।
✍️लक्ष्मी घिमिरे दाहाल, झापा ।
……………………………………………………
पञ्चाङ्ग २३
हिजो आजका छोरा बुहारीले बा,आमालाई सभार सम्झिन्छन्।
त्यसैले होला आमा बाउ बृद्ध आश्रम लान हतार सम्झिन्छन्।
दुखगरेर हुर्काई बढाई पढाई लेखाई ठूलो बनायो,
तिनै छोरा छोरीले हजुर बाउ आमालाई गवार सम्झिन्छन्।
मिठो मसिनो खान नदिई सारा सम्पतोको हक्दार सम्झिन्छन्।
✍️मल्ल लक्ष्मी श्रेष्ट, मेची किनार
बिर्तामोड झापा ।
……………………………………………
पञ्चाङ्ग २४
बालकैमा आमाको काख छोडी आऊन पर्यो।
संधै हिंडेका बाटाहरु मोडी आऊन पर्यो।
लेखान्तमा लेखेको नै यस्तै रहेछ र होकी,
बा आमाको मायाको डोरी तोडी आऊन पर्यो।
माईतिको ममतालाई गोडी आऊन पर्यो ।
✍️सरिता सेढाई, धादिङ ।
…………………………………………………